İnsanlık Hâli

1 Kasım 2016

Bu sabah (güney) Kıbrıs’a vardım. Hayatımda ilk defa. Çok uzun zamandır bu yolculuğun hayalini kuruyordum. Yeni kitabım için araştırma yapmak, insanlarla konuşup, adanın ruhunu hissettmek için… Bir de tabi ki tek başına gezmek için harika bir fırsat diye.

Sabah erkenden, daha hava ağarmamışken Atina’daki evden çıktım, küçük bavulumu peşimde sürükleyerek önce otobüs, sonra metro derken havaalanına vardım. Ben sabahın altısında Atina toplu taşıma taşıtlarında tek başıma olurum zannediyordum (hani Yunanlılar tembel, sanıyoruz ya). Hatta belki de toplu taşıma bulamam diye bile korkmuştum. Nerdeeeee? Otobüsler vızır vızır ve tıklım tıklım. Elimde el bagajımla ayakta kaldım. Metroda da durum aynıydı. Millet beşte kalkmış işine gücüne gidiyor. Uçakta da bir tek boş yok. Salı gününü bilerek seçmiştim, hani biletler ucuz olur, kimse salı yolculuk etmez nasılsa diye. Yokmuş öyle bir şey. Bir koca uçak dolusu Kıbrıslıyla beraber mavilikleri katettik, Larnaka’ya indik. (ben havaalanı Lefkoşa’da sanıyordum, meğer 1974 yılında savaş sırasında kapamış o havaalanı hâlâ da pistinde paslanan uçakları ve yosun tutmuş sandalyeleri ile ölü bölgede duruyor.)

Ölü bölge demişken… Benim buraya gelme sebebim de en çok bu ölü bölgeydi. Varillerle, dikenli tellerle, polis kontrol noktalarıyla ikiye bölünmüş bir şehrin ortasında nehir gibi akan bir bölge var: Ölü bölge. Ölü bölge’ye Yeşil Hat veya tampon bölge anlamına gelen buffer zone da deniyor ama bence bu iki arada bir derede kalmış alana verilebilecek en iyi isim ölü. Çünkü buraya geçiş yok. Kırk yıldır insan ayağı değmemiş bir uzun hat burası.

Lefkoşa Avrupa’nın tek (ve en son) ikiye bölünmüş başkenti. Türk ordusunun adanın yüzde 37sini ele geçirdiği 1974 yılından sınır kapılarının açıldığı 2003 yılına kadar şehrin güneyinde yaşayanlar ile kuzeyinde yaşayanlar birbirlerinden kelimenin tam anlamıyla bir taş atımı uzaklıkta yaşasalar da “duvarın” öte yanında olup bitenden haberdar değiller. Üstelik bir çoğunun evleri duvarın öte yanında kalmış, eşyaları, elbiseleri, komşuları ve müdavimi oldukları kahveleri ve tabi ki işyerleri.

“Duvar” kelimesini tırnak içine alıyorum çünkü gerçekten bir duvar yok şehrin iki yakası arasında. Bir bölge var. Bir nehir gibi. Lefkoşa’da büyümüş bir çocuk olduğumu düşündüm. Komşuların duvarları bile beni meraktan çıldırtır, türlü yaramazlığa iterken şehrimin ortasında tüfekli askerlerin, polislerin koruduğu bir hatla karşılaşsaydım ne yapardım acaba? AirBnB’den bulduğum evin sahibi Maria bana cevabı verdi: Ya o hat hiç yokmuş gibi yaparsın (çünkü böyle bir bölünmenin yarattığı huzursuzluk dayanılmazdır) ya da en yüksek tepeye tırmanıp diğer tarafta yaşayan ötekileri görmeye çalışırsın.  Lefkoşa’lılar yıllarca bu iki duygu arasında savrularak yaşamışlar.

 

Şimdi iki taraf arasındaki kapı açık ama yine polis, pasaport kontrolünden geçilerek “duvar”ın öte yanına geçiliyor. Ben de Türk tarafına hemen geçtim tabii. Merakımdan. Hava kararıyordu. Sokaklar ıssızdı. Savaş sırasında yıkılmış, terk edilmiş binalar öylece kendi hallerine bırakılmış, sanki diğer yarısına kavuşmayı bekler gibiydi. Biraz yürüdüm. Çok az insan vardı sokaklarda. O çok az insanın hemen hemen hepsi erkekti. Geri döndüm. Pasaport, bariyer, polis yine güneye geçtim.

Geçerken ölü bölgeyi gördüm. Şehrin (aslında adanın) iki yakası arasında uzanan uzun, çok uzun bir hat. Kırk yıldır budanmamış ağaçlar gökyüzüne yükselmiş ve sınırlar çizilirken hasbel kader iki çizginin arasına sıkışmış kalmış binalar (güzelim binalar) çürümüş, çökmüş, karanlık oyuklara dönmüş camsız pencelerinden dallar, taşların arasından yapraklar baş vermiş. Sadece orada, boyu on beş adımda geçilen ama eni ada boyunca uzanan o ölü bölgede tabiat şehrin içinden fışkırmış.

Üç saat boyunca hiç durmadan yürümekten ayaklarıma kara sular inmiş, hatta ayak parmağımdan biri kanamış. Erkenden yatıp sonsuza kadar uyumak istiyorum. Lefkoşa çok çok ama çok sessiz bir şehir. En son ne zaman böylesine sessiz bir odada uyudum hatırlamıyorum. “Duvar”ın öte yanındaki camiden okunan ezan karanlığı yırtıp geçiyor, ölü bölge karşılıklı görüşmeyi engellese de sesleri kesemiyor, kilise çanları ezana nisbet yapıyor (ama ne çare), şehrin iki yakası ses vasıtasıyla birbirine varlığını belli ediyor.

Bilgisayarın da benim de pilim bitti.

Yarın turuma devam edeceğim. Tabi ki izlenimlerimi size  yazmaya da…

(Ölü bölgenin fotoğrafını çekmek yasak. O yüzden tasvirlerimle yetinmeniz gerekecek.)