İki gündür aklım sürekli yazıyor, parmaklarım bir türlü klavyeye varmıyor. Pınar Gültekin ölü bulundu. Ben iki sabah önce uyandığımda bu haberi aldım. O andan beri sözcükler, cümleler, zulümler, cinayet haberleri, anılar, yazılar aklımın, vücudumun içinde dolanıyor. Bir tarafım yaz diyor. Yaz ve hepsini okura ulaştır. Diğer tarafım ise ümitsiz. Dünya liderlerine bir bak diyor. Dünyanın gittiği yöne bak, neresi düzgün ki, insainsan olmasını bekleyelim? Hem ne demek “insan olmak”? Kadına, erkeğe, trans kişiye, çocuğa, hayvana, doğaya saygı gösterecek bir çoğunluk insan nüfusu içinden çıkacak mı? İnsan bunu kendi içinden çıkartabilecek mi? İçime soruyorum.

İçim tükenmiş. Yapacak bir şey kalmadı diyor. Ne yaparsan yap bir fark yaratamayacaksın. Çünkü insanın kötülüğü başlara taç edildi. Zulüm meşru. Zulüm cezasız. Zulmün daima bir mazereti, bir “hak edeni” var. İktidarın (sadece siyasi iktidardan bahsetmiyorum) elinde zulüm bir oyuncak. Onu tutan yok. İçindeki kötülüğü frenlemene gerek yok insan evladı. Çünkü kötülük artık serbest. Küfret, aşağıla, ayır ve hor gör, suiistimal et, kabadayılık et, zorbalık et, kendini üstün gör, üstünlüğünü ilan et, ez ve geç. Yeni dünya düzeninde bunların hepsi seni daha da beğenilir ve sayılır konumlara getirecektir. Bunlar liderlik vasıflarıdır artık. O karı kılıklı eski düşünürlerinin etik ahlak saygı fraternite egalite liberte (ne biçim laflar bunlar zaten? Kesin içinde ahlaksızlık var) kavramlarını da at çöpe. Hayır varile koy ve yak. Üzerine beton dek. Erdem neydi? Emin değilsin. Cevap şıklarını görebilir misin? Gerek yok. Yeniden tanımla. İçinde zulüm olsun. Erdemli kişi öteki olarak tanımladığı herkesi ezme hakkına sahip olsun mesela. Öyle bir düzen. Neden olmasın? Her şey mümkün artık bu dünyada. Sky is the limit.

Evli bir erkek, artık onunla birlikte olmak istemediğini söyleyen bir kadını öldürüyor. Yetmiyor. Yakıyor. Yetmiyor gömüyor. Üzerine beton döküyor. Sonra evine mi dönüyor artık ne yapıyor bilmiyorum. Belki akşam sofraya oturuyor. Ne hissediyor? Kendinden memnun mu? Güçlü mü hissediyor kendini? İnsan bir diğer insanı ne kazanmak için öldürür? Bunu düşünmeden edemiyorum. Ruh hastası, sapık, cani diye bu Pınar Gültekin’in katilini ötekileştirmek istemiyorum. Oraya girdiğimde çünkü bu pisliğin merkezine gidemeyeceğim. Bu pisliğin merkezine gitmeyi pek çoğumuz istemiyoruz. Çünkü biraz kazıdık mı o pisliğin merkezindeki kesif kokunun çok yakınımızdan, kendi evimizden geldiğini fark edebiliriz. Hatta belki tam olarak kendi içimizden.

O yüzden diyorum ki, ötekileştirme bu katili. Gözlerinde yaşamın tüm ışıltısını taşıyan bir genç kadını boğan, yakan, gömen, üzerine beton döken bu adamın o akşam evinde ya da kaçtığı otel odasında ya da her neredeyse (Hikâyenin o kısmına önem atfederek büyütmek istemiyorum. Pınar’ın dostları günlerce kayıp ilanı verdiklerine göre adam polise gitmemiş, bu kadarı benim için yeter) ne hissediyor? Ağlamaklı bir biçimde, ellerini avuçları arasına almış, neden beni buna zorladın, diye Pınar’ı mı suçluyor? Gül gibi geçinir giderdik. Metresim olurdun. Sen benim kim olduğumu biliyor musun? Kimse beni reddetmez. Reddederse işte böyle olur. Rahatladı mı? Bir kadının seni istemiyorum, demesinin benliğinde açtığı yarık kapandı mı? Tam bir insan oldun mu yine? Adam oldun mu? Erkek misin tekrar? Nedir o anda hissettiğin? Onu bir anlarsam, ona benzer bir şeyi kendi evimde, kendi içimde yakalarsam, sanki değişimi oradan başlatabileceğim. Bir taş oradan oynayacak.

Bu akşam Atina’da Türk ve Yunan kadınlar bir araya gelip elimizde pankartlarla yürüyeceğiz. Bu, bir şeyleri değiştirir mi? Bu yazı bir şeyleri değiştirir mi? Topladığımız imzalar, savunduğumuz İstanbul Sözleşmesi, kadınlar dayanışması? Bunlar bir şeyleri değiştirir mi? Doğruya doğru pek ümidim yok. Kendi hayat dilimimde, erk iktidar karşısında bağımsız ve özgün bir biçimde dikilmek isteyene söz (ve yaşam) hakkı tanınacağına dair umudum benim yok. Ama yazıyorum. Ama akşama meydanlarda yürüyeceğim, pankart taşıyıp, slogan atacağım. Çünkü evrenin bir noktasına bir yerde bir taş yerinden oynayacaktır. Sonu ve sonucu nereye varacak olursa olsun benim atacağım, atmaya mecbur olduğum adım budur. Atacağım. Yazacağım. İktidarın benim içimde ördüğü zulüm şemasını bir yerinden çatlatacağım.

Bu akşamki protesto yürüyüşünün planı yapılırken, arkadaşlarımdan biri şunu sordu: Yürüyüşe erkekler de katılacak mı? Naifçe diyebilirsiniz ki, elbette kadın erkek beraber, dayanışma içinde erk iktidarın zulmüne karşı duralım. Erkekler de bu zulme bir dur demek istiyorsa, buyursunlar. Birleşe birleşe kazacağız nihayetinde. Değil işte işin astarı öyle. Bu soruyu soran arkadaşım da naif yanıtlara karşı gerekçesini derhal sorusuna iliştirmiş. Çünkü bu olay özelinde vahşeti ve şiddeti kınamak isteyen erkekler, iyi niyetli, hayatında kimseye el kaldırmamış, dövüşmemiş, kavgaya karışmamış dost canlısı erkekler(imiz), lanetlediğimiz zulmün bir parçası olduklarını, onu bilmeden etmeden yeniden nasıl tekrar tekrar ürettiklerini bilmiyorlar. Onlar Pınar Gültekin’in katilini içlerinde, vücutlarında, akıllarında, dillerinde yaşattıklarının farkında değiller. Üstelik bu ve benzeri protesto yürüyüşleri, katledilen kadının ismini neşreden heştegli postlar, tvitler ile kadın cinayetlerine karşı bir şeyler yaptıklarına inanarak vicdanlarını da rahatlatıyorlar. Böylece de erkek zulmünüm kalbinde yatan o çekirdek kalıbı yeniden üreten dil, düşünce ve davranış pratiklerini bırakıp dönüştürmeyi, onlara eleştirel bir gözle bakmayı dahi akıllarından geçirmiyorlar. Buna benim eşim de dahil. Gözünü bu gerçeğe her açtığımda hayret ediyor. Vay be ne şovenistmişim ben. Ama hiç fark etmemiştim.

Katili düşünürken herkes kendi içine, kendi evine baksın diye düşünüyordum. Kötülük ve iyilik insanın içinde yan yana durur çünkü. Yaşam bize her anıyla bir seçenek sunar. Manav paranın üstünü fazla verir. Dürüstlüğü mü seçeceksin kârı mı? Kedin eve ağzında canlı bir çekirgeyle girer. Yaşamı mı seçeceksin yoksa apartmanda yaşamaktan içi geçmiş kedinin kısacık da olsa özüne dönüp eğlenmesinin sende uyandıracağı hazzı mı? Her anımız bir seçimdir. En basitine indirdiğinde, iyilikten ya da kötülükten, hakikatten ya da yalandan, yaşamdan ya da ölümden yana bir seçim yapmamızı bekler hayat bizden. O katil kötülüğü seçmiştir. Kötülüğün bunca yüceltildiği bir dünyada kötülüğü seçmese erkekten sayılamaz zaten.

Kadın olmak çok zor, diye yazıldı çizildi son günlerde. Bu ülkede kadın olmayacaksın. Doğru. Ama bu ülkede erdemli bir erkek olarak yaşamını sürdürmeye çalışmak da çok zor. Önünde iki seçenek belirdiğinde, iyiliğin yoluna sapmak da zor. Seni oraya doğru sevk eden hiçbir değer yüceltilmediyse, bilicine işlenmediyse özellikle. “Kızını koruma, oğlunu eğit” sloganını beğeniyorum. Oğlunu eğit. Doğru. Ama nasıl? Kadına saygı gösterecek şekilde mi? Ne demek kadına saygı? Saygı nedir bilen bir toplum muyuz ki kadına saygıyı öğretelim oğullarımıza? Hayır, önce kendine saygı duy. Seni dışarıdan hiçbir kuvvet tamamlayamaz oğlum. Ne bir futbol takımı ne bir din, ne bir millet ne de bu aile, bu soy, bu soyadı seni sen yapamaz. Bu ailenin/milletin/cemaatin/tuttuğun takımın bir parçası olduğun için değil, sen, sen olduğun için tamamsın.

Evet, bence buradan başlamak gerek oğlanları eğitmeye. Sen her ne kadar kendi içinde bir bütünsen, annen de öyle, kız kardeşin de öyle. Onlara da neyi nasıl yapmaları gerektiğini sen söyleyemezsin. Her bir birey bütünlük içinde kendi kararlarını verebilir. Bu gerçeği en yalın haliyle görebilmelisin. Bir başkasının kendi vücudu veya hayatı hakkında vereceği kararlar senin bütünlüğünü, bozmaz. Bunlar sana karşı alınmış kararlar değildir. Bunlar senin bütünlüğüne karşı tehdit unsuru değildir. Annen, kız kardeşin, kız arkadaşların, trans komşun, eşcinsel akrabamız aynı senin gibi otonom varlıklardır. Onlar da senin gibi öznedir. Kendi eksenleri etrafında dönerler. Sana karşı bir tehdit unsuru değillerdir. Sen etrafına değil, içine bak. Oradan büyü, oradan yaşa. İyilik senin içinde. Onu seç. Denmeli bence. Bunu da babalar demeli. En çok babalar. Dayılar. Amcalar. Enişteler. Dedeler.

Aklımda daha çok şey var yazacak. Zulmün çekirdeğinde yatan iktidar söyleminin ve pratiğin günlük hayattaki muhtelif yansımalarına dair… Onları da yazacağım.  Yarın devam ederim. Şimdi yürüyüş için hazırlanmalıyım.

 

 

 

(Bu parçayı ben yazarken dinledim, siz de okurken dinleyebilirsiniz.)

 

Sevgili Okur,

Son zamanlarda nasıl içim sıkılıyor! Dünya ağrısı yüreğime öküz gibi oturuyor. Ne yapsam geçmiyor. Bu doğru değil. Bazı şeyler var aslında. Yapsam geçer ama onları yapmak da hiç içimden gelmiyor. İnsanın kendini depresif hissetmesinin en tehlikeli tarafı da bu bence. İnsan depresif haline yapışmak istiyor, bir tarafıyla.

Neden böyle oldum diye düşünmek, hele hele içinde bulunduğumuz zamanlarda, çıkmaz sokak. Yüz binleri öldüren bir salgın atmosfere girmişken benim yüreğime dünya ağrısı oturmasaydı, kendime şaşardım. Dünya ağrısı biraz da insanlığın ortak acısıdır, yasıdır. Dozu dayanılmaz bir hale geldiğinde insanı öldürebilir. Bir tanesi babam olmak üzere, hayatıma girmiş iki kişi intihar notlarına “dayanamıyorum” yazmakla yetindiler. Ama insan ruhu, -tıpkı vücudu gibi- düşen kimyasallar karşısında çare üretebilir. Sağlıklı bir zihin, devamlı neşeli ve olumlu düşüncelerle dolu bir zihin demek değildir. Sağlıklı bir zihin, kendi karamsarlığına ayna tutabilen ve bu karanlık halin geçiciliğini kavrayabilen bir zihindir.

Bugünkü gibi sıkıldığımda evden çıkmak içimdeki bulutları dağıtmaya yardımcı oluyor. Tebdili mekanda ferahlık vardır. Akşam altıya kadar evde kem kem dolandıktan sonra nihayet 6’da, akşamın ışığı en güzel kızılına yaklaşırken ve hava nihayet soluk alacak kadar serinlemişken bisikletimle Athinas Caddesi’ne geldim. Yolda, bisiklet üzerindeyken, New York’da yaşayan çok eski bir arkadaşımı aradım. Bu arkadaşımla, yıllar yıllar sonra düzenli olarak telefonlaşmaya karar verdik. Çarşamba akşamları (bana göre) kısaca da olsa birbimizi arıyoruz. Geçen Çarşamba ben yine keyifsizdim. Arayamadım. Bu hafta da atlarsam, son 5 haftadır kurduğumuz bağ sekteye uğrayacaktı, o yüzden çevirdim numarasını. Bizim evden Dope kahvesine kadar yol bisikletle 10-15 dakika sürüyor. Atina’da iş hayatı öğleden sonra 3’te son bulduğu için ve turistler de olmadığından sokaklar bomboş, kafeler de bomboş. Bisikleti kilitleyip kahvedeki yerimi alınca telefonun kamerarasını da açtım, biraz da yüz yüze konuştuk.

Bana kalırsa iç sıkıntımızın büyük bir kısmı zayıflayan bağlarımızdan kaynaklanıyor. Geçen kış bu konuyu işleyen bir kitap çıktı. Yazarı Amerikalı. Depresyonun yükselişini birincil bağların (akrabalık ve dostluk) zayıflamasına bağlamıştı. Ben o kitabı aldım da üstelik, Moda’da küçük bir kitap ve plak satan dükkandan ama İstanbul’da bıraktım. Neyse, ben de aynısını düşünüyorum. New York’daki arkadaşımla yirmi dakikalık bir sohbet beni besledi. Birbirinin gençliğini bilen dostlarla konuşmanın şifalandırıcı bir etkisi olduğuna inanıyorum. Aileden saklanan şeyler olabilir. Ya da üzülmesin annem, kaygılanmasın babam, kızmasın kocam diye insan kendini ailesine tam olarak ifade edemeyebilir. Yeni dostlar iyidir ama onlar da sizin olgunluk çağınıza rastgeldiyse, derinde yatan ve belki sizin bile unuttuğunuz kişiyi göremezler. Gençlik dostları ise kabuğun altında kimin yaşadığını bilirler. Siz unutsanız bile onlar hatırlar.

New York’lu arkadaşım, buhranıma şifa olsun diye,  günde bir saat sanatçı saati geçirmemi önerdi. Artist’s hour. Tam da senlik bir şey aslında, diye de not düştü. Çünkü onları, üniversite yıllarımızda, 90 dakikalık vardiyalarla masaya bağlar, saat çalana kadar tuvalete gitmek için bile ayağa kalmalarına izin vermezdim. Böyle böyle, üç günde üç paper yazardık. Shift usülü.

Sanatçı saatinde öyle kendimi masaya bağlamama filan gerek yokmuş. Hatta şu sıralar üzerinde çalıştığım romana, öyküye, projeye bile bakmama gerek yok. Günlük yazmak olabilir. Beni besleyen ama tüketmeyen, yormayan ve bitirilmesi gereken bir iş olmayan bir etkinlikten bahsediyor arkadaşım. Bu senin için ne olabilir, dedi.

Biliyorsunuz, bisiklete binerek ya da yürüyerek sesli kitap dinlemek beni çok mutlu ediyor. Günün ilhamını oradan alıyorum bile denebilir. Yoga yapmak, sabah yogası değil de akşam yogası da beni besleyen bir şey ama insanın içi sıkılırken yogaya dikkat etmesi gerekir. Karanlık günlerde derine inersen, oradan çıkamayabilirsin. Ne de olsa yoga, içinde ne varsa onu büyüten, gözler önüne seren bir mekanizma. Yogaya yeni başlayan ciddi öğrencilerin tüm karması birden önlerine dökülür. Başlarına gelmedik şey kalmaz. (Ben çok hasta olmuştum ilk senemde, operasyonluk.) Tanrılar ona şöyle der: Demek yoga yapıyorsun, yani karmalarınla yüzleşmeye hazırsın, al o zaman bununla başla.

İç sıkıntısının en fena tarafı ne biliyor musunuz? Sıkıntı değil. Keder, hüzün hiç değil. EN fena kısmı uyuşukluğu. Bir şey, herhangi bir şey hissetmenin zorluğu. Zaman (hayat) sanki ruhun kabuğundan geçiyor ve öyle hafif, öyle kendini hissettirmeden geçiyor ki, bir çizik bile atmıyor. Şaşkınlıkla dönüp üzerinizden geçmiş zamana bakıyorsunuz, Temmuz ayına bir hafta kaldı. Şubat ayından beri ne yaptım ben? Ne hissettim? Neyin farkına vardım? Neyin anlamını, ha tam şuramda, canımda bildim? Zamanın (hayatın) ruhuma attığı çiziklerin sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Onlar da yüzeysel.

Evet, yüzeysellik. İç sıkıntısının en tatsız kısmı yüzeysellik. Dikkat toplanmadığı için her şeye ilgi yüzeyde kalıyor. Alt katmandaki anlamları keşfetmeye üşenen bir zihin. Her an dağılmaya hazır bir dikkat. Bir küçük roman yazıyorum. Karakterleri ile yakınlaşamadık. Anlatıcısı bana hikayesini anlatıyor ama kimdir, sevdiği kadın kimdi, bana anlattığı hikaye esasen neyin hikayesi, bunları bulamıyorum. Anlamın peşinde koşturmanın dünyanın en haz veren işi olduğuna inanan, bunu tüm benliği ile bilen bir insan için ne acı bir insanlık hali yüzeysellik.

Zihinsel olarak derinleştiğimizde, bir eserin veya hayatın kendisinin anlamı üzerinde düşünüp, fikir ürettiğimizde, o anlamın altını katman katman kaldırdığımızda duyduğumuz zihinsel hazzın eşi benzeri yok. Bunu Ayfer Tunç da bir söyleşisinde söylemişti. Zihinsel doygunluk yaratıcılıktan geçiyor. Ben bu yüzeysel günlerde, derine girecek enerjiyi, odaklanacak hali bir türlü bulamadığım için içim sıkılıyor.

Siz? Siz nasılınız? Dünya ağrısı çöreklendiğinde siz neler yapıyorsunuz?

Haydi, yazışalım.

Defne.

 

21 Haziran 2020 Pazar

Atina

Sevgili Blog Okuru,

Bir güne ne çok şey sığmış, sıkışmış öyle! İki satır yazmasam tanrılar yakamı bırakmaz korkarım. Bugün 21 Haziran: Kuzey Yarımkürede yaz mevsiminin başlangıcı. En uzun gün. Yengeç dönencesine vuran güneşin dimdik ışınlar. Oğlak dönencesi ise küskün. Yoksa huzurlu mu? Babanın yakıcı bakışları ondan ırak çünkü ne de olsa. Güneş sert bir baba. Gözü hep üzerimizde, onun huzurunda kaçacak bir yer yok. En azından Atina güneşi öyle. Portland güneşi için aynısını söyleyemem. O sık sık iş gezisine çıkar. Biraz absent baba yani.  Portland çocukları Güneş babanın yokluğunda sık sık şikayet ederler. Özlerler. Nihayet bulutların, sisin, yağmurun arasından başını çıkarınca derhal bağırlarına basalar.

Bugün Babalar Günü.

Haziran ayının üçüncü pazarı. Vardır bir hikayesi, anneler gününün hikayesi gibi dokunaklı olmasa da. Şimdi hatırlamıyorum. Sabah Mete Babam’ı aradım. Araba kullanıyordum. Görüntülü konuştuk. Kutlaştık. Mete Babam, on yaşımdan beri benim babam. Gözümü kapayıp sırtımı dayadığım biricik desteğim. Sevginin, şefkatin ve nezaketinin insanda vücut bulmuş hali. Babalar günü kutlu olsun. Bir de buradan.

Piraiki’ye indik bu sabah. Deniz havası almaya. Piraiki, küçük Pire ya da Pirecik anlamına geliyor. Sıcağa kalmayalım diye erken çıkmıştık. Yine de tavernalarda, uzerilerde (uzeri -ουζερί: uzohane) hareket başlamıştı. Antik kayalardan denize girenleri seyrettik. Yürüdük. Pire Belediyesi tekerlekli sandalye kullanılarını hiç hesaba katmadan kaldırımlarını döşemiş. Kaldırım yüksekliği neredeyse dizime geliyor. Pirecik’te rampa henüz icat edilmemiş. Elektrik direkleri, ağaç kökleri arasında iki teker asfaltta, iki teker kaldırımda gittik, lokantalarda oturanların lokmasını boğazına dizdik. Az gittik uz gittik, sonra ben bir de baktım ki telefonuma sadece 6bin küsur adım atmışım. Ama tekerlekli sandalye itince iki kişilik yürüyor sayılıyorum.

Döndük. Sıcak. Bey hemen uyudu. Ben arka odaya kedilerle serildim. Nurdan Gürbilek’in Babalar ve Ustalar makalesini bir kez daha okudum.* Kafka’nın babasına mektubuyla Oğuz Atay’ınkini karşılaştırdığı ve araya kendi babasıyla olan ilişkisine dair notlar serpiştirdiği çok tatlı bir makaledir. Biraz kendi babamı düşündüm. Kemal Suman’ı. En son hangi ülkeye gittik beraber? Babam, boşanmadan sonra benimle ilişkisini sürdürmek için çok zekice bir yol keşfetmişti. İkimiz baş başa seyahate çıkıyorduk. Bunu buradan tüm babalara ve özellikle boşanmış babalara ve daha da özellike boşanmış kız çocuğu babalarına önereyim. Kızınızla bağ kurmak istiyorsanız, onunla yılda bir defa seyahate çıkın. Mümkünse yurtdışına gidin. Mümkünse ikinizden başkası gelmesin. Üç gün, dört gün, bir hafta, artık ne kadarı uyarsa. İnsan insanı en iyi seyahatte tanır.

Bunu yazdım da aklıma geldi. Sene 1985. Ben on bir yaşındayım. Babamla Amsterdam ve Londra’yı geziyoruz. On günlük bir seyahat olsa gerek. Ben bu seyahatten önceki üç haftayı Köln’de, annemin Alman Lisesi’nden arkadaşı ve benim çok sevgilli bir teyzem olan İnci ile onun yaşıtı kızı Beryl ile geçirmişim. Sonra beni Bonn havalimanından bir uçağa bindirmişler, babam da Amsterdam havalimanında karşılamış. İlk defa tek başıma bindiğim için çok heyecanlandığım, böbürlendiğim ve hiç bitmesin istediğim uçak yolculuğum sadece 45 dakika sürmüş. Bir de bakmışım uçuş amiri abla beni babama teslim ediyor. Peki.

Bu seyahatimiz neden aklıma geldi şimdi? Şundan. Yola çıkmadan önce, henüz İstanbul’dayken, bu seyahatin planları yapılırken yanımda yakın bir arkadaşım vardı. Bu yakın arkadaşım hayatında hiç yurt dışına çıkmamıştı ve bana çok imreniyordu. Ben imrenmesin istiyordum. Arkadaşlarım benim için çok mühimdi. Nurdan Gürbilek ebevyenlerinden kaçıp kitaplara sığındığından bahsetmiş. Bunu ben de yapardım ama bir o kadar da arkadaşlarıma sığınırdım. Gayrettepe’de bir apartmanda büyüyen, annesi, babası boşanmış ve annesi sabahları üniversiteye giden bir tek çocuk olarak elbette arkadaşlar benim en kıymetlimdi. Babam, dört kardeşin en küçüğü olarak arkadaşlarıma düşkünlüğümü hiç bir zaman anlamadı ve bir parça da kıskandı. Neyse, ben on bir yaşımın en kıymetlisi dostlarımdan birisi, ben Avrupa’ya gidiyorum ve o gidemiyor diye üzülmesin diye, sana paten getiririm, demek gafletinde bulunuyorum. Kızcağızın gözleri parlıyor. Çünkü Avrupa’yı görmek kadar istediği bir şey daha var: O da benimki gibi tekerlekleri lacivert, minik topuklu çizmeleri beyaz,  bağcıklı patenlere sahip olmak.

O seyahatimizin fotoğraflarına bakacak olursanız benim yüzümdeki mutsuzluğun resmini hemen görürsünüz. Özellikle Londra günlerinin sonunda çekilmiş resimlerde yüzümden düşen bin parça. Neden? Babama bu paten konusunu açamıyorum. Utanç diz boyu. Nasıl derim baba ben bir arkadaşıma paten götüreceğime söz verdim. Böyle dümdüz söylersin değil mi? Hayır, ben on bir yaşındayım ve beni zor durumda bırakacak durumları aklımda yüzlerce, binlerce defa evirip çevirmekten başka bir şey yapamıyorum. Babam soruyor, kızım neden surat asıyorsun, ne oldu, kafan neye bozuk? Ben omuz silkiyorum ama ağladı ağlayacak durumdayım. Paten gibi ağır bir şeyi babam bavulunda hayatta taşımaz. Üstüne bir de para meselesi var. Arkadaşım bana para vermemiş. Oysa ben sanıyordum ki, sana paten getiririm dediğimde tak çıkartıp 100 pound sayacak elime. Hayır, öyle bir şey yapmamış. Artık gidiyorum, haydi eyvallah demeye gittiğimde de para konusu açılmamış ama paten konusu açılmış. Ben babama nasıl söylerim. Arkadaşıma paten alalım, sonra bavulda taşıyalım. Kızar. Üzülür hatta. Ne diye böyle bir söz veriyorsun diye sorar. Ben de kendimi eksik hissederim. Yenilirim.

Tüm bunlar içi yiye yiye seyahati bitirdik, döndük. Patenler alınamadı. Arkadaşıma bulamadım, dedim. Annesi bana çıkıştı, koskoca Avrupa’da nasıl paten bulamadın? Ben bir şey diyemedim. Sonra pek görüşmedik galiba.

Babamı güçsüzlüğümle, başarızlığımla üzmek… Bundan çok çekinirdim. Yine Nurdan Gürbilek’in yazısından bir parça:

“Babama kızdığım, kendimi karşısında çaresiz hissettiğim zamanlar birden yok oluvermesini istediğimi hatırlıyorum. Bana kötü davrandığı için değil. Tersine onu üzmemek için, onu üzeceğini bildiğim şeyleri rahatça yapabilmek için yolumdan çekilmesini istediğim ne çok an var.”

Benim de. O anların her birinden bir öykü çıkar.

Ama bu yazı benim babam, babalarımla ilgili olsun istemiyorum. Zaten günün anlam ve önemi de bitmedi. Bir sonraki konuya geçmeden edebiyat babalarımı selamlamak isterim. Beni öyküleri, romanları, denemeleriyle besleyen, “içimdeki bazılarına” dönüşen karakterleriyle ruhumu, aklımı, belleğimi inşa eden baba yazarlarım: Tanpınar, Oğuz Atay, Orhan Pamuk, Tom Robbins, Jeffrey Eugenides, Nazım Hikmet, Yaşar Kemal, Gabriel Garcia Marquez, Milan Kundera, Stephen King. Babalar gününüz kutlu olsun edebiyat babalarım.

Bu aralar Storytel’den Tutunamayanlar’ı dinliyorum. Oğuz Atay’in 700 küsur sayfalık destanını Şerif Erol seslendirmiş ve tavsiyesine uyduğum Şebnem İşigüzel dostumun da söylediği gibi okumamış, oynamış. Oynamamış, yaşamış! Tutunamayanları ben iki defa okumuştum. Bir defa yirmili yaşlarımda, atlaya zıplaya, bir defa da Saklambaç’ı yazdığım 30lu yaşlarımda. Şimdi dinlerkenki en tatlısı oldu. Oğuz Atay’ın kalemi benim iç dünyamı gıdıklar, bazı hikayelerini yüksek sesle okumam icap ettiğinde, gözlerimden yaşlar boşanır, karnıma kıramplar girer, o kadar gülerim. (Ne evet, ne hayır mesela) Tutunamayanlar’ı dinleyerek sokakta yürürken, parkta bisiklete binerken de kıkır kıkır gülüyorum. Nasıl bir deha! Bu kadar erken kaybetmemiz ne yazık… Büyük beyinler bazen çabuk gidiyor. Dr. Robert Svoboda Agora adlı kitabında, kimi parlak ruhların bu hayattaki dharmalarını (dharma: bu hayattaki manevi görevimiz) tamamladıktan sonra hemen göçtüklerinden, başka formlar halinde dünyaya döndüklerinden söz eder. Mozart, Van Gogh, Freddy Mercury ailesine bence Oğuz Atay da dahil edilmelidir.

Bugünün anlam ve önemi yaz yaz bitmedi… Ayrıntısına girmeden hızlıca 21 Haziran 2020’ye sığmış ve sıkışmış diğer önemli olayları not düşelim. Onlar hakkında da önümüzdeki günlerde yazarız.

Güneş tutulması. Güneş kararırken içe dönmek iyidir. Bu konuya da değiniriz.

Yeni ay, Yoga takvimlerinde Aşadha Ayı. Yeni bir 28 günlük döngü bizi bekler. Silkinip değişmek, erken kalkıp, erken yatma, daha çok yazma ve korona, karantina, korku derken boşalan içimizi doldurma vakti. İçimizi doldurmaktan bahis açılmışken, bu aralar ruhumu ennn çok doyuran etkinlik: Beliz Güçbilmez’in Tersine Mühendislik Atölyesi ve Devam Kursu. Bundan da sonraki yazılarda bahsedeyim. Herkese şiddetle tavsiye ederim. Okumayı seviyorsanız, yüzeyin altındaki anlamı keşfetmek size de derin bir zihinsel haz veriyorsa hiç durmayın hazır eğitimler hâlâ online iken yazılın.

Ve son olarak Dünya Yoga Günü.

Pardon buna güleceğim.

Yok, bir şey olduğundan değil. Yeni aya ve güneş tutulmasına denk geldiği için. En yoga yapılmayacak gün yani. Tanrıların işine bakınız!

Kuzey yarımküre: Sağlıklı bir yaz diliyorum. Siz siz olun ortalıklarda fazla dolanmayın yine de.

Güney yarımküre: Çaylarınızı koyun ve sıcak şarapları… Çünkü bir yazar için kış gibisi yoktur. Güneş babanın gözlerinden uzakta, uzun geceler sizin olsun.

İyi haftalar herkese,

Defne.

*Nurdan Gürbilek, Benden Önce Bir Başkası adlı kitabındaki “Babalar ve Ustalar” yazısı. Metis Yayınları.

 

 

 

 

Doğan Kitap’ın edebiyat bloğu için yazdığım yeni yazı burada:

Defne Suman yazdı: Dünya Ağrısı ve Erleichda

 

Kahvaltı Sofrası okumaları başlıyor! Karantina’da kitap okumaları. Kanepeden kanepeye. Yaz Sıcağı ve Saklambaç okumaları halen devam ediyor ve harika gidiyor! Yoğun istek üzerine (en çok da benim içimde yoğun istek!) Kahvaltı Sofrası okumaları için de bir grup kuruyoruz.

Pazar akşamları, 20 kişilik bir grupla Zoom vasıtasıyla bir araya gelip Kahvaltı Sofrası romanımı okuyacağız, sohbet edeceğiz.

Buluşma tarihleri:

7-14-21-28 Haziran 21:00 (İstanbul saati)

Ücret: 100TL (4 buluşmayı kapsar)

Kayıt için: sumandefne@gmail.com

Bekliyoruz.

ÖNEMLİ: Niyetiniz varsa mutlaka kitaplarınızı şimdiden sipariş edin. Kargolar yavaş. Kitapların ulaşması bazen iki haftayı buluyor. Türkiye dışından katılacak olanlar kitap temini konusunda bana email yazınız.

Teşekkürler!

Defne Suman

 

Genç Edebiyatçılar Topluluğu olarak bir yayın daha gerçekleştirdik ve bu yayına Defne SUMAN ile konuşmak üzere ben çıktım. İlk yayınımdı, …

DEFNE SUMAN’LA İLKİN ÖZETİ

Bu akşam Genç Edebiyatçılar Topluluğu’nun instagram sayfasında canlı yayına davetliyim. Siz de gelin! Görüşmek üzere… İstanbul saatiyle 21:30’da. Instagram’da @tnku_gencedebiyatcilar

Defne  Suman.

 

Geç uyandık. Saatini ne siz sorun, ne de ben söyleyeyim. Ama dinlenmiştik ama yüzümün hatları tekrar yerine oturmuştu. Bunlar mühim. Saçlarımı boyatmayı bıraktığımdan beri (en son kuaföre gittiğimde, size yazıyordum tarih 28 Şubat galiba) iki parmak uzayan kırlarıma ancak dinlemiş bir yüz yakışıyor. Fatoş yeni saçıma corona crown dedi, korona tacı yani.

Dün, bütün günü Satürn’ün etkisine derman olsun diye  kahvesiz geçirdim. Yaşım kadar hafta boyunca (46) Cumartesi günleri kahve içmeyeceğim. (Bu Satürn işinin ne olduğunu daha sonra yazarım. Şimdi hızlı hızlı yazmam gerekiyor, Bey, Zoom’da vereceği kokteyl partisi için ona yardım etmemi bekliyor. Barmaidlik görevlerim var. ) Zor geçti. Ama Satürn de karşılığını verdi, günahını almayayım, hazzım ona kurban olsun. Amin.

Bu sabah kahvemi aldım, annemi aradım. Ne zamandır görüntülü konuşmuyorduk. Malum hepimize ekrandan illallah geldi. Bir de annem korona tacımı görür de üzülür diye korkuyordum. Aksine çok beğendi. Olgun bir hava vermiş dedi. Bir de Pınar beğenmez diye düşünüyordum, ondan da olumlu bir yorum gelince bıraktım beyazları artık, uzasınlar gönüllerince.

Bey ile balkonda uzun bir Analar Günü kahvaltısı ettik. Kahvaltı hazırlıklarına girmeden önce bulaşık makinesini boşaltmadığım için mutfakta dağ gibi bulaşık birikmişti. O dağa tırmanırken sesli kitaptan Orhan Pamuk’un Öteki Renkler kitabını açtım. Şansa da 3. Bölüm: Babam çalmaya başladı. Tam Bey’e seslenecektim. Gelsin, o da dinlesin diye. Çünkü babası geçen sene öldü ve Orhan Pamuk’un Babam başlıklı bölümü de babanın ölümüyle açıldı. Ama sonra vazgeçtim. Hem tıraş ritüelini gerçekleştirmeye banyoya girmiş olduğundan hem de Orhan Pamuk’un babası hakkında söylediği bir şey o sırada dikkatimi çektiğinden.

Babası genç Orhan’ı hep desteklemiş. Çocukken çizdiği resimlere de, büyüyünce yazdığı öykülere de hayranlıkla bakmış. Bunun bir çocuk, bir genç için ne kadar önemli olduğunu, ne kadar güven verdiğini anlatıyordu. Benim aklım babama değil, anneme gitti. Anneler Günü diye değil, Pamuk’un hayatında babasının yeri neyse, benim hayatımda da annemin yeri o olduğu için.

Ben de çok küçük yaşta yazmaya başladım. Öyküler, romanlar yazdım. Afacan Beşler, Gizli Yediler, Yaramaz Kızlar serilerinin yerel versiyonlarını çocukken saman kağıda neşrettim ve biraz daha büyüyünce Çatı serisinin yine yerel varyasyonlarını kaleme aldım. Hatta bir defa Çatı’nın anlatıcısı Cathy’nin kız kardeşi Carrie ağzından bir roman yazdım ama bu sonra başıma dertler açtı, onu da bir başka gün yazarım. Orta üçe geçtiğimizde aslında pek hayran olduğumuz ama bize hiç yüz vermeyen bir ablamızı yerin dibine batıran bir Amanda’nın Maceraları projesine editörlük ettim. Bu projeyi kurucusu olduğum Dunganganlar çetesinin diğer üyeleri ile gerçekleştirdik. Her birimiz hayran olduğumuz ama bize yüz vermeyen Amanda rumuzlu ablamızın başından geçebilecek türlü öyküyü kaleme aldık. En çok Evren ile ikimiz yazdık. 30-40 Amanda öyküsü bitince annem bizim için kitabımızı daktiloya çekti ve ben bir önsöz yazdım. Birazdan sizinle bu önsözü paylaşacağım. Bugün hâlâ Evren’le beraber Amanda’nın Maceraları kitabının öykülerini okurken gözlerimizden yaşlar gelir.

 

Şunu diyorum: Annem tüm bu öyküleri, romanların, Blyton’un, V.C Andrews’un yerel reprodüksiyonlarını baştan sona okudu. Ben küçükken annem okutmandı üniversitede. Profesörlüğe giden yolda çalışırken, bana şehriye çorbası pişiriyor, Basri sandviçleri hazırlıyor, Anadolu Liseleri ve Kolejler sınavına girmem için benimle kıyasıya mücadele veriyor, FKM’den alıp Bale Sanat’a, oradan AKM’ye götürüyordu. Üzerinde hala okutman kıyafeti, elinde tahta kaşık, çorba karıştırırken ben elimde saman kağıtlarımla ayağının altında dolanıp, eteğini çekiştirerek ona yeni yazdığım romanı yüksek sesle okuyor ve pür dikkatini talep ediyordum.

Annem bir defa bile ay sıkıldım senin deli saçması öykülerinden demedi. Yorgunum, başka zaman okuyalım bile demedi. Aksine dinledi. Güldü ve nasıl geliyor bunlar aklına diye hayranlığını belirtti.

Bu sabah, Atina’daki evimde bir yandan bulaşıkları kaldırır, bir yandan Orhan Pamuk’un babası hakkında yazdıklarını Sesli Kitap’tan dinlerken bunları düşünüyordum. Pamuk’un babası, ilk romanı yayımlanınca ona “bir gün Nobel’i alacaksın” demiş. Pamuk bunu sonradan Babamın Bavulu adı altında kitaplaştırdığı Nobel konuşmasında söylemişti.

Birkaç sene önce evlilik terapistimizle konuşuyorduk. Ben etrafımdaki insanların benden çok şey beklediklerinden yakınıyordum. Taleplerini karşılayamamaktan. Kimler senden ne bekliyor mesela, diye sormuştu terapist. Ben de Bey’in taleplerinin yanı sıra annemin benden ödüller bekliyor olmasından söz etmiştim. Terapist gülmüş, bir daha sormuştu. O zaman doğrusunu söylemiştim. Annem benden ödüller beklemiyordu. Annem benim kitaplarımın ödülü hakkettiğine canı gönülden inanıyor ve onlara ödül vermeyen jürilere kızıyordu. Emanet Zaman’ı Yunus Nadi Roman ödülüne layık görmeyişlerine bozulmuştu. Ben de bozulmuştum ama annem gibi ifade edememiştim üzüntümü. Ne de olsa kitabın yazarıydım ben.

Terapistimizin o gün şöyle dediğini hatırlıyorum:

-Ne talihlisin ki seni Nobel’e layık gören bir annen var.

Bu doğru. Benim annem de Orhan Pamuk’un babası gibi beni Nobel’e layık görüyor. Bugün yazıyorsam işte arkasında bu inanç var. Bana benden çok inanan birisi annem. Bu yüzden de ona sonsuz teşekkür borçluyum. İyi varsın anneciğim.

*

Bugün yazıyorsam, bunun arkasında birkaç kadın daha var ve anneler günü vasıtasıyla onları da anmadan geçmeyeyim.

Öncelikle Nenem Zahide Gökberk. Yazarlık onun hayaliydi. Bana kısmet oldu. Edebiyata sevdalıydı. Lisede edebiyat öğretmeni Necip Fazıl Çamlıbel imiş. Onu yazar olmaya teşvik etmiş. Nenem çok okurdu. Modern, klasik, yerli, yabancı demeden edebi bulduğu her romanı, öyküyü okurdu. Almancadan çeviriler yapardı. Firuzan’ın manevi annesiydi. Yazarlığın mümkün olduğunu sanırım ki ilk bana o söyledi.

İkincisi Saadet Gökberk. Annemin halası. Annemi, teyzemi, Nazire teyzemi Beyoğlu’na pastaneye, sinemaya, tiyatroya o götürürmüş. Benim büyük halam. Dame de Sion’da ortaokul, Arnavut Kız Koleji’nde liseyi okumuş, İngiliz ve Amerikan edebiyatı klasiklerini hayatıma sokan, bana ilk Shakespeare kitabımı armağan eden, Anna Karenina’yı ilk defa okuduğum günlerde karakterlerden ortak dostlarımızmış gibi söz eden (“nasıl ayağa fırlayıp bağırdı o Anna, ah herkesin ortasında, şaşkaloz kız!”) oydu. Hiç evlenmemiş, başının dikine gitmiş, güzelliğiyle nam salmış ve erkek kardeşlerinin aksine elinde parasını tutup, işletebilmiş nadide bir rol modeldi bana.

Meral Halam ile Aysel Halam, muazzam öyküler anlatırlar. Oturup saatlerce dinlersiniz. Tüm dizilere ve aile dramlarına taş çıkartacak ayrıntılarla aile tarihçesini süslerler. Her ikisinin de yaşı bugün 90’ı aşmıştır ama pırıl pırıl belleklerinden yüz tane Yüz Yıllık Yalnızlık çıkartılar. Hiç tanımadım ama ruhunu benliğimde hep hissettiğim bir diğer büyük halam. Babamın halası Saffet hala. Lisede edebiyat öğretmeniymiş ve Halide Edip’in öğrencisiymiş. O da geç evlenmiş. 40 yaşından sonra. Tıpkı Saadet hala gibi Saffet hala da yeğenlerinin kültür sanat eğitimini üstlenmiş. Özellikle de kızları kanatlarının ve evine altına alıp okumalarını, öğrenmelerini, meslek sahibi olmalarını sağlamış.

Ülker Teyzem, anne yarısı, annemin kız kardeşi, Portland’daki ana kucağım. Bilge Karasu, Orhan Pamuk, Elif Şafak üzerine ABD’de dersler veren okullu edebiyatçıdır. Tüm romanlarımı herkesten önce okuyup eleştiren, geliştiren, inadıma inat edip sonunda haklı çıkan dostumdur. Romanlarımı bölüm bölüm kahve köşelerinde benimle beraber elden o geçirmiştir.

Sonra, cici annem Selva Suman, kitaplarımın çıktığı gün koşar gider alır. Onlarca alır hatta. Eşe dosta dağıtır. Bir gecede okur çoğunu. Hemen arar. İyi ki yazıyorsun der. Artık duymadığım babamın sesi olur. Baban olsa buraya gülerdi, buraya kızardı, burada ağlardı Defnoş, der.

Kayınvalidem «μαμα» Katerina, İngilizceye, Yunancaya tercüme edildiği anda kitaplarımı edinir. Tercüme sürecindeysek hala, Türkçe bilmemesine rağmen İngilizce olsun, Yunanca olsun doğru ifadeyi şak diye bulur, tercümenin niteliğini yükseltir, bana iyi yazılmış bir metnin, insanın ruhuna dokunacaksa dil ve kültür bariyerini aşacağını hatırlatır.

Aile dostumuz, sevgili Oya Teyzem, Oya Baydar… Onca işinin gücünün arasında yeni çıkacak romanlarımı okur, ona okutmadan gönderirsem kızar. On altı yaşındaydım onunla ilk tanıştığımda, yazmam için beni cesaretlendirdi ve örnek oldu. Kitaplarını hep bir solukta okudum. Sonra döndüm, bir daha okudum. Sonra bir daha. Yazmayı öğrendim ondan. Hâlâ da öğreniyorum.

İlk editörüm Çağlayan Erendağ. Bana inandığı için Mavi Orman yazılmıştır ve devamı da onun sayesinde geldi.

İnsanlık Hali’nin cici annesi Pınar Üstün. Yazılarım sayesinde beni bulmuş, bana duyduğu sarsılmaz inancıyla yenilerinin doğmasını sağlamıştır.

Şimdiki editörüm Hülya Balcı, kitaplarımın anne yarısıdır. Bazen benden çok korur, kollar onları. Hüneriyle çıtayı yükseltir. Kör noktama gelen parçaları açığa çıkartır.

Yazıyorsam, bilin ki arkamda bu kadınlar olduğu için yazıyorum.

Hepsinin anneler günü kutlu olsun!